Protez Göz (takma göz) Nedir?
Gözü doğuştan olmayan veya cerrahi olarak alınmış olan hastalara kozmetik amaçla uygulanan protezlerdir. Bu protezlerin görme fonksiyonuna katkısı yoktur.

Protez göz takılmasının aşamaları nelerdir?
Öncelikle göz yuvasının proteze hazırlanması gereklidir. Bunun için gözün alınması esnasında göz yerine bir bilye yerleştirilir. Birkaç hafta sonra göz protezi için göz yuvasının kalıbı alınarak protez hazırlanır. Ardından, protez göz, göz yuvasına yerleştirilir ve protezin duruşuna göre üzerindeki son rötuşlar yapılır.

Protezin hazırlanması ne kadar sürmektedir?
Göz yuvasının kalıbı alındıktan sonra, birkaç gün içinde protez göz hazırlanır. Bu aşamadan sonra protez son halini alana kadar birkaç kez
randevulu olarak protez uygulamasına gelmek gerekli olabilir.

Göz alınmadan da göz protezi uygulanabilir mi?
Göz protezleri kimi durumlarda da göz alınmadan uygulanır. Normalden küçük olan (fitizik) gözlerde, protez kişinin kendi gözünün üstün
yerleştirilebilir. Bu uygulamanın uygun olup olmadığına göz doktoru tarafından karar verilmelidir.

Doğuştan gözü olmayanlarda da göz protezi takılabilir mi?
Doğuştan gözün olmaması veya gözün çok küçük olması (görme fonksiyonu yok ise) protez takmayı özellikle gerektirir. Bu hastalarda göz hacmi eksik olduğu için yüz kemiklerinin gelişimi eksik kalabilir. Bu nedenle bu hastalara zaman kaybedilmeden protez takılmalı ve bu protezler düzenli aralıklar ile daha büyüğü ile değiştirilerek simetrik yüz gelişimi sağlanmaya çalışılmalıdır.

Gözler cerrahi olarak niçin alınır?
Farklı nedenler ile gözlerin alınması gerekebilir. Bunlar arsında sayılabilecek nedenler şunlardır: Kazalar (kimyasal, ısı, mekanik), doğumsal
bozukluklar, enfeksiyonlar, kanserler ve görme fonksiyonunu kaybetmiş ağrılı göz tansiyonu olguları.

Göz protezleri ameliyat ile mi takılır?
Protezin kendisinin takılması için ameliyata gerek yoktur, fakat öncesinde göz çukuruna hacim ve hareket sağlayan bir bilyenin konulmuş olması gerekir. Gözün alınması esnasında hacim kaybının telafisi için gözün yerine bilye konulur. Bu bilye üzeri doku ile örtülen ve konulduğu yerde sürekli kalacak olan bilyedir. Göz protezi ise, daha sonraki süreçte (2-4 hafta), göz yuvasına takılıp çıkarılabilir. Protez takılması ve çıkarılması sırasında fazla bir ağrı duyulmayacak, sadece kapaklarda biraz gerilme hissedilecektir.

Kaç çeşit göz alınma operasyonu vardır?
Cerrahi tekniklerin değişebilmesine karşılık, esas olarak üç farklı cerrahi yöntem mevcuttur
  1. Eviserasyon: Bu operasyon ile göz küresinin beyaz kılıfı yerinde bırakılarak gözün içi boşaltılır. Bu boşluğa hacim sağlaması için bilye (sefer) yerleştirilerek gözün beyaz kılıfı kapatılır
  2. Enükleasyon: Bu operasyonda, göz küresi beyaz kılıfı ile birlikte komple çıkarılır. Gözü oynatan kaslar ve göz çevresindeki yağ dokusu ise yerinde bırakılır. Bu operasyonda da göz kasları, gözün yerine yerleştirilen bilyeye dikilerek kürenin hareketi sağlanır
  3. Ekzanterasyon: Bu operasyonda, göz küresi, göz kapakları ve göz çevresindeki diğer dokuların hepsi (kaş ile yanak arası dokuların tümü) alınır. Bu operasyon daha çok göz çevresindeki tehlikeli tümörler için uygulanmaktadır.

Gözün alınmasından sonra göz içine veya yerine konulan bilyenin fonksiyonu nedir?
Gözün alınması, göz çukurunda bir hacim kaybına neden olur. Buraya yerleştirilen bilyenin amacı, bu hacim kaybının telafi edilmesi ve iyi bir protez hareketi için göz yuvasının hazır hale getirilmesidir.

Göz alındıktan sonra yerine yerleştirilen bilyenin özellikleri nelerdir?
Gözün yerine yerleştirilen bilye, ileride kullanılacak protez açısından son derece önemlidir. Bu bilyeler silikon, plastik, akrilik veya vücut ile bütünleşebilen farklı maddelerden imal edilebilirler. Bilyenin çevre dokularla olan uyumu ve hareket yeteneği, üzerine konulacak protezin görüntüsünü ve hareketlerini direkt olarak etkileyecektir. Bu aşamada, kaliteli bilyelerin ve uygun cerrahi tekniklerin kullanılması, protez ile alınacak kozmetik sonuç için son derece önemlidir.

Gözün yerine konulan bilyelerin hangi yapıda olması tercih edilir?
Günümüzde daha çok içerisine damar ve doku gelişimine izin veren biyointegrasyon özelliği bulunan poröz (delikli) yapıdaki bilyeler tercih edilmektedir. Bu tür bilyelerin en önemli avantajları, hafif olmaları nedeni ile yıllar içinde yanağa doğru çökmemeleri ve içlerine damar ve doku yürümesine izin vermeleri nedeni ile daha iyi bir protez hareketi sağlamalarıdır.

Göz protezinin yapısı nedir?
Göz protezleri akrilik yapıdadır. Bu madde cam benzeri bir madde olup, nispeten daha hafif ve kırılmayan bir maddedir.

Göz protezleri kişinin gözüne göre mi yapılmalıdır, hazır protezleri kullanmanın bir zararı var mıdır?
Protezin kişinin gözüne göre yapılması daha sağlıklıdır. Bunun nedeni, hem protez renginin diğer gözün rengine uygun işlenmesi, hem de protez şeklinin kişinin göz yuvasının kalıbı alınarak ve göz kapaklarının yapısına uygun olarak hazırlanmasıdır. Bu durumda protezin görünümü ve hareketleri diğer göze daha uyumlu olacaktır ve ağrı ile rahatsızlık vermeyecektir. Ek olarak, kişiye göre hazırlanan protezlerin yapısı ve malzemesi, çapaklanma ve alerji oluşumu açısından hazır protezlere göre daha güvenlidir, kırılmaya daha dayanıklıdır ve kullanım ömrü daha uzundur.

Göze uygun olmayan protez kullanımının zararları var mıdır?
Göz yuvasına ve diğer gözün görünümüne uygun olmayan protezler, kozmetik olarak iyi görünmediği için tercih edilmemelidirler. Göz yuvasında daha büyük protezlerin takılması, kapaklarda gerilmeye ve özellikle alt göz kapağında şekil bozukluğuna (ektropiona) neden olabilirler. Küçük  protezlerin takılması ise, göz yuvasında zamanla küçülmeye ve uygun protezin takılamamasına neden olabilir. Ayrıca küçük protezler, üst göz kapağının düşmesine ve kozmetik sorunlara da neden olabilirler.

Hareketli göz protezlerinin hareketleri diğer göz ile aynı oranda mıdır?
Protezin hareketleri ideal şartlarda diğer gözün hareketlerine yakındır.Bunu etkileyen birçok faktör vardır. Bunlar; göz kaslarının durumu, gözün alındığı ameliyatın özellikleri, gözün yerine konulan bilyenin özellikleri, göz yuvasının durumu, bilye üzerine peg (vida) takılıp takılmadığı ve kullanılan protezin kişiye özel yapılıp yapılmadığıdır. Göz kaslarının iyi çalıştığı ve gözün yerine konulan bilyenin iyi hareket ettiği, göz yuvasının uygun olduğu, bilyeye peg takılabildiği ve kişiye özel protez hazırlandığı hastalarda iyi bir protez hareketi sağlamak mümkündür.

Bilyeye peg takılması nedir, hangi aşamada uygulanır?
Vücut ile bütünleşen bilyelerin kullanılmış olduğu olgularda, yaklaşık olarak ilk ameliyattan 6 ay sonra, bilyenin damarlanmasının iyi olduğunun film ile gösterilmesinin ardından bu bilyeye peg (vida) takılabilir.Ardından, göz protezi bu vidaya tutturulur. Peg sayesinde, bilyenin hareketleri direkt olarak proteze iletileceği için protez hareketleri daha iyi olacaktır.

Her hastaya peg takılabilir mi?
Peg takabilmek için, göz çukuruna yerleştirilmiş olan bilyenin, içerisine damar ve doku ilerlemesine olanak sağlayan cinste (Hidroksiapatit, biyoseramik, poröz polietilen) olması gereklidir. Silikon veya akrilik yapıdaki bilyelerin üzerine peg takmak mümkün değildir.

Peg takılmasının dezavantajı var mıdır?
Peg taklması, kozmetik olarak iyi bir sonuç alınmasını sağlasa da, ikinci bir cerrahi gerektiriyor olması ve maliyeti gibi dezavantajları vardır.Bunların yanında, peg takılmasını takiben enfeksiyon, bilyede açılma ve sürekli çapaklanma gibi problemlerin gelişme ihtimali vardır. Bu nedenlerle, peg takılması kararını doktor ve hastanın ortaklaşa almaları gereklidir.

Göz protezinin her gün çıkartılıp takılması gerekli midir?
Protezin günlük olarak gözden çıkarılması Gerekli değildir. Aksine, protezin bir süreliğine bile çıkarılması göz yuvasında daralmaya neden olabilir. Bu nedenle protez, gece de dahil olmak üzere gözden hiç çıkarılmamalıdır.

Göz protezlerinin takıp çıkarılması zor mudur?
Göz protezleri birçok insan tarafından kolaylıkla çıkartılıp takılabilir. Yine de bu işlem sırasında, size doktorunuz tarafından tavsiye edildiği gibi
çıkartıp takılması ve göz kapaklarının zorlanmaması önemlidir.

Göz protezleri nasıl takılır?
Ellerinizi yağ, losyon ya da parfüm içermeyen bir sabunla yıkayıp bol su ile duruladıktan sonra pamukçuk bırakmayan bir havlu ile kurulayınız. Bir aynanın karşısına geçiniz. Başınızı öne eğerek aynaya doğru bakınız. Protezi takmak için önce alt göz kapağınızı bir elinizle aşağıya doğru çekerken, diğer elinizle protezinizi uygun şekilde yuvaya öncelikle üst kısmı girecek şekilde yerleştiriniz. Protezinizin üst kısmının yerleştiğinden emin olduktan sonra alt göz kapağınızı yavaşça bırakınız.

Göz protezleri nasıl çıkarılır?
       •  Ellerinizi yağ, losyon ya da parfüm içermeyen bir sabunla yıkayıp bol su ile duruladıktan sonra pamukçuk bırakmayan bir havlu ile kurulayınız. Bir aynanın karşısına geçiniz. Başınızı öne eğerek aynaya doğru bakınız. Alt göz kapağınızı aşağıya doğru nazikçe çekiniz. Protezinizin alt kenarının aşağıya doğru kaymasını sağlayarak işaret parmağınızı protez altına doğru hafifçe itiniz. Proteziniz kolaylıkla çıkacaktır.
        • Protezinizi ilk taktığınızda batma ve rahatsızlık hissi olabilir. Bu problemler birkaç saat ile birkaç gün içerisinde geçecektir
        • Protezin çıkarıldığı durumlarda protezi takarken hijyen kurallarına uymak gereklidir.
        • Protezin bakımı için alkol veya kimyasal çözücüler kullanılmamalıdır. Bebe şampuanı veya kaynatılmış tuzlu su bu işlem için daha güvenlidir
        • Protez kullanırken suni gözyaşı kullanımı oldukça faydalıdır
        • Protez kullanırken bir miktar çapaklanma oluşabilir. Bunlar ıslak pamuk veya göz mendilleri ile temizlenebilir.
        • Çapaklanmanın aşırı olduğu olgularda mutlaka göz kontrolüne gidilmelidir
        • Göz protezi kullanan hastaların kırılmaz camdan (polikarbonat) bir gözlük kullanması faydalıdır. Bu uygulama diğer gözün korunması için de önemlidir.