YAŞLI HASTALARDA İLAÇ KULLANIM KURALLARI
YAŞLI HASTALARDA İLAÇ KULLANIM KURALLARI
YAŞLI HASTALARDA İLAÇ KULLANIM KURALLARI
Akılcı ilaç kullanımı, Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımına göre; hastaya doğru tanının konması sonrasında , etkinliği kanıtlanmış ve güvenilir bir tedavi seçilmesi, hastayı bilgilendirerek tedaviye başlanması, tedavinin sonuçlarının izlenmesi ve değerlendirilmesini kapsayan sistematik bir yaklaşımdır. Ancak hepsinden önce polifarmasi kavramını anlamamız gerekir.
Polifarmasi, ‘çoklu ilaç kullanımı’ anlamına gelmektedir. Polifarmasi ile ilgili birden çok tanım mevcuttur. Bunlardan bazıları :
• Birden fazla endikasyon için çok sayıda ilaç kullanımı
• İki ya da daha fazla ilacın en az 240 gün süreyle bir arada kullanımı
• Dört ya da daha fazla ilacın birlikte kullanımı
• En az bir gereksiz ilaç kullanımı
• Bir ilacın yan etkisini tedavi etmek için başka bir ilaç kullanımı
• 5 ya da daha fazla ilaç kullanımı
• 3 veya daha fazla ilaç kullanımı
• Klinik endikasyondan fazla ilaç kullanımı
Polifarmasi giderek artan, küresel bir sağlık sorunudur. Gelişmiş ülkelerde 65 yaş ve üzeri yetişkinlerin yaklaşık %30’u 5 veya daha fazla ilaç almaktadır. Yapılan bir çalışmada 75 yaş üzeri hastalarda ülkeler arasında farklılık izlenmekle birlikte, polifarmasi sıklığı %40 dolaylarında görüldüğü saptanmıştır. Görülme sıklığı topluluk içinde yaşayan yaşlılar ile bakım evinde yaşayan yaşlılar arasında da farklılık göstermektedir. Avrupa ülkesindeki bakım evlerinden bildirilen en son çalışmada, polifarmasi görülme sıklığı %49.7 olarak bildirilmiştir. Ayrıca, ABD’de, bakım evinde kalan yaşlıların yaklaşık %40’ının aynı anda ≥9 ilaç kullandığı bildirilmiştir.
Yaşlılarda kronik hastalıkların da arttığı düşünülürse, polifarmasinden kaçınmak oldukça zor olacaktır. Polifarmasi etyolojisinde en sık rol oynayan faktör çoklu hastalık birliktelikleridir. Polifarmasi nedenlerinden biri de çoklu hastalığı olan bireylerin farklı uzman hekimlere başvuruları sırasında hekimlerin birbirinden habersiz ilaç reçetelemeleridir. Bunun neticesinde birden fazla aynıiçerikli muadil ilaçların kullanımı dahil çoklu ilaç kullanımı ortaya çıkmaktadır. Hekimlerin ilaç yan etkileri veya ilaç etkileşimi ile ilgili yeterince bilgi sahibi olmaması, ilaç yan etkisi ile doktora başvuran bir yaşlının mevcut şikayetinin yeni bir hastalığa ait bir semptom olarak algılanmasına ve o semptomu gidermek için yeni bir ilaç reçetelenmesine sebebiyet verebilmektedir.
Uygunsuz ilaç kullanımı sadece ilaç yan etkilerine yol açmaz. Aynı zamanda ilaç-ilaç etkileşimine, İlaç-hastalık etkileşimine, ilaç uyumsuzluğuna, , fonksiyonel ve bilişsel durumda kötüleşmeye, hastaneye yatışlarda artışa, ölüme ve maliyette artışa yol açabilmektedir.
Yaşlılarda büyük bir dikkatle kaçınılması veya kullanılması gereken ilaçlar vardır Bunlardan en önemlileri antikolinerjik ve sedatif ilaçlardır. Bunlar fiziksel ve bilişsel performansı kolaylıkla zedeleyebilirler. Yan etkileri arasında hafızanın zayıflaması, konfüzyon, halüsinasyon, ağız kuruluğu, görmede bulanıklık, kabızlık, mide bulantısı, üriner retansiyon, terleme ve taşikardi gösterilebilir, ve bunlar yaşlılar için oldukça zarar verici olabilir. Ayrıca, hipoglisemiye yol açan ilaçlar ve warfarin yaşlılarda oldukça dikkatli bir şekilde kullanılması gereken ilaç gruplarıdır. Bu ilaçlar yaşlıların acil servise gitme oranının 1/3’ünden sorumlu görülmektedir.
Sonuç olarak polifarmasi, morbidite ve mortaliteyi arttıran, yaşam kalitesini bozan ve tedavi maliyetini arttıran önemli bir geriatrik sendromdur. Bu nedenle yaşlıda uygun ilaç tedavisinin düzenlenmesi, geriatrik hasta yönetiminde önde gelen hedeflerden biri olmalıdır. Polifarmasi yönetiminde, yaşlı hastaya yeni bir ilaç başlanmadan önce hastanın kapsamlı geriatrik değerlendirmesi yapılarak bireye özgü tedavi hedefleri belirlenmeli ve akılcı ilaç kullanımı ilkeleri doğrultusunda en uygun tedavinin verilmesi amaçlanmadır. Yaşlı bireylerde , polifarmasi ve uygunsuz ilaç kullanımını azaltmak, tedavinin önemli hedeflerinden olmalıdır
Uzm. Dr. Murat Hakan AKYURT
İç Hastalıkları