NEFESİM DARALIYOR!, ACABA ASTIM MIYIM?

Göğüs Hastalıkları

NEFESİM DARALIYOR!, ACABA ASTIM MIYIM?

NEFESİM DARALIYOR!, ACABA ASTIM MIYIM?

Astım, solunum yollarınında ataklar halinde gelen daralmalar nedeniyle nefes darlığı ile kendini gösteren bir hastalıktır. Astımda hava yollarında mikrobik olmayan bir iltihap vardır. Bu nedenle hava yolu duvarı şiş ve ödemlidir. Bu durum akciğerlerin uyaranlara aşırı duyarlı olmasına neden olur. Toz, duman koku gibi uyaranlar ile hemen öksürük, nefes darlığı,hışıltı ve göğüste baskı hissi gibi yakınmalar ortaya çıkar. Astım her yaşta bireyi etkileyebilen ve kontrol altına alınamadığında günlük aktiviteleri ciddi olarak sınırlayabilen kronik bir hastalıktır.

Astım Hangi Sıklıkta Görülür?

Astım tüm dünyada yaklaşık 300 milyon kişiyi etkilediği tahmin edilen ciddi bir halk sağlığı sorunudur. Ülkemizde yaklaşık her 100 erişkinden 5-7’sinde, her 100 çocuktan 13-15’inde görülmektedir.

Astımda En Sık Görülen Belirtileri Nelerdir?

Astımda; öksürük, nefes darlığı, göğüste baskı hissi ve hırıltılı-hışıltılı solunum en sık görülen belirtilerdir. Belirtiler genellikle tekrarlayıcı olup nöbetler halinde gelir. Genellikle gece veya sabaha karşı ortaya çıkar. Kendiliğinden veya ilaçlar ile düzelebilir. Belirtiler mevsimsel değişiklik gösterebilir.

Astım Tanısı Nasıl Konulur?

Astım tanısından en önemli aşama anamnez dediğimiz hastayla hekimin karşılıklı konuşmasında elde edilen bilgilerdir. Öyküde önemli noktalar şu şekilde özetlenebilir:

  • Belirtilerin (öksürük, nefes darlığı, göğüste baskı hissi, hışıltılı solunum) tekrarlayıcı olması
  • Ataklar dışında bireyin kendini iyi hissetmesi
  • Belirtilerin özellikle gece veya sabaha karşı olması
  • Bireye özgü allerjen ya da iritanlar ile belirtilerin ortaya çıkması
  • Egzersiz sonrası öksürük ya da hışıltılı solunum olması
  • Soğuk algınlığının “göğsüne iniyor” olması
  • Belirtilerin kendiliğinden ya da uygun astım tedavisi ile düzelmesi
  • Ailesinde astım veya allerjik hastalık öyküsünün bulunması

Astım hastalığını ortaya çıkarabilecek bir kan tahlili yoktur. Röntgen bulguları genellikle normaldir. Solunum fonksiyonu cihazları ile nefes ölçümleri (SFT) yapılarak tanı kesinleşebilir veya hastalığın ağırlığı belirlenebilir.

Bazı durumlarda astım tanısı çok zor konulur, çünkü astım birçok alt tipi olan karmaşık bir hastalıktır. En önemli semptom nefes darlığı olsa da her nefes darlığı astıma bağlı olmayabilir, birçok hastalıkla ayırıcı tanı yapmak gerekir. Bazı bireyler ataklar harici kendiliğinden düzelir,bazı hastalar bütün tedavilere rağmen sürekli atak yaşar, bazı hastalar ise sadece geçmeyen öksürükle başvurabilir (öksürük varyant astım). Böyle tanı zorluklarında birey günlük hayatında takibe alınır ve/veya ileri testlere başvurulur.

Astım Nasıl Tedavi Edilir?

Günümüzde hastaların büyük çoğunluğunda uygun tedavi ve izlemle astım tam kontrol altına alınabilmekte ve hastalar hayatlarını astımı olmayan hastalar kadar rahat yaşayabilmektedirler.

Tedavinin basamakları:

  • Hasta/hekim işbirliğinin geliştirilmesi,
  • Risk faktörlerine maruziyetin tanımlanması ve azaltılması,
  • Astımın değerlendirilmesi ve tedavisi, eşlik eden hastalıkları ortaya konması ve tedavisi, tıbbi tedavinin izlenmesi

Astım Tedavisinde Kullanılan İlaçlar Nelerdir?

Astım tedavisinde kullanılan ilaçların hemen tümü solunum yoluyla alınan (inhaler)  ilaçlardır. Bu şekilde ilaç akciğere daha hızlı, istenilen dozda ulaşır ve sistemik yan etkilerinden kaçınılmış olur. Kullanılan ilaçlar iki gruptur:

  • Astımı Kontrol edici ilaçlar: Esas olarak hava yollarındaki mikrobik olmayan iltihap üzerine etkili ilaçlardır. Ana tedavi edici ilaç grubudur. Astım ataklarının yaşanmaması için her gün ve uzun süreli kullanılmalıdır.
  • Rahatlatıcı ilaçlar: Kullanıldığında hızla etki ederek solunum yollarını genişleten ve buna bağlı belirtileri  (nefes darlığı, hırıltılı solunum, göğüste baskı hissi) gideren ve düzenli değil sadece gerektiğinde kullanılan ilaçlardır. Kurtarıcı ilaçlar da denilir. Ani nefes darlığı ataklarında kullanılır.

İlaçların tipleri, kullanım süresi, dozları takip sırasında hekim tarafından belirlenir. Hekim değişiklik yapmadan ilaçların kullanımında  değişiklik yapılmamalıdır, çünkü astım atağı (krizi) ile sonuçlanabilir.

Klasik tedaviye yanıt vermeyen hastalar (zor astım) için son yıllarda yeni geliştirilen tedaviler ve bronşiyal termoplasti gibi uygulamalar da yapılmaktadır.

Astım Ataklarından Korunmak İçin Ne Yapılmalı?

Astım ataklarında tetikleyiciler çok önemlidir. Tetikleyiciler kişiden kişiye çok farklılık gösterir, bu nedenle astım belirtilerini tetikleyen risk faktörleri bireylere özgü olarak tanımlanmalı ve bireyin bu faktörlere maruz kalmasının mümkün olduğunca engellenmesi gereklidir. Bu astım ataklarını engelleyek astımın kontrol atına alınmasına yardımcı olur. Astım tanısı konulduktan sonra iş ve çevre öyküsü alınmalı, allerji testleri yapılmalı; hastanın eğer varsa allerjisi olduğu şeylere maruziyetten kaçınması önerilmelidir. Astımlı hasta sigara içmemeli veya maruziyetinden kaçınılmalıdır.

Astımda Hastalığın Takibi Nasıl Yapılır?

“Hastalık yoktur, hasta vardır” düsturuna en çok uyan hastalıklardan birisi herhalde astımdır. Daha önce de belirttiğimiz gibi birçok alt tipi ve klinik seyri olan bir hastalıkta tabiki kişişelleştirilmiş bir tedavi ve kişiye özgü bir takip gerekmektedir. Her hasta güncel tedavi planı, bu tedaviye uyum ve astım kontrol düzeyinin belirlenmesi açısından düzenli olarak değerlendirilmelidir. Hastalar genellikle ilk tedavi başlandıktan sonra 1-3 ay arasında ve daha sonra her 3-4 ayda bir değerlendirilmelidir.

KAYNAKLAR

  1. GINA Hasta Rehberi
  2. TTD Astım Tanı Tedavi Rehberi 2016
  3. Astımla Yaşam, TTD Eğitim Kitapları Serisi

Uzm. Dr. Hakan KOCA

Göğüs Hastalıkları