Kemoterapi Bilgilendirme Rehberi

Kemoterapi Bilgilendirme Rehberi
Kemoterapi Kişisel Bir Deneyimdir
Kemoterapi öncesi ve sonrasında nelere dikkat etmeliyiz?
Her birey kemoterapiyi hem fiziksel hem de duygusal olarak farklı şekilde deneyimler. Kemoterapi ilaçları farklı yan etkilere neden olabilir ve her birey bu yan etkileri farklı şiddette yaşayabilir. Neyse ki, kanser tedavisindeki bilimsel ilerlemeler, yan etkilerin yönetilmesini de kolaylaştırmıştır.
Unutmayın: Kemoterapinin sizi nasıl hissettirdiği ile ne kadar fayda sağladığı arasında doğrudan bir ilişki yoktur. Birçok kişi, tedaviden sonraki ilk birkaç saat içinde kendini iyi hissederken, bazı etkiler 4–6 saat içinde, bazen ise 12–48 saat sonra ortaya çıkabilir.
Yan etkiler kişiden kişiye değişir. Bazı bireyler çoğu yan etkiyi yaşarken, bazıları çok az belirti gösterir. Lütfen kendinizi nasıl hissettiğinizi sağlık ekibinizle paylaşın. Böylece size özel destek sağlanabilir.
Kemoterapiye Başlamadan Önce
-
Diş temizliği gibi temel sağlık ihtiyaçlarınızı mümkünse tedavi öncesinde tamamlayın.
-
Büyük çaplı diş tedavilerini kemoterapi sonrasına erteleyin.
-
Tedavi sırasında diş tedavisine ihtiyacınız olursa doktorunuza veya hemşirenize mutlaka bilgi verin.
Duygusal Destek
Kemoterapi süreci yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda duygusal bir yolculuktur.
-
Seanslara bir yakınınızla birlikte katılabilirsiniz.
-
Eş Destek Programı, grup terapileri ve bireysel danışmanlık hizmetlerinden yararlanabilirsiniz.
-
Kanserle baş etme sürecinde yalnız olmadığınızı unutmayın.
Ateş ve Enfeksiyon
Kemoterapi, enfeksiyonlarla savaşan beyaz kan hücrelerini azaltabilir.
-
Vücut sıcaklığınız 38.3°C (101°F) veya üzerindeyse, üşüme olsun ya da olmasın hemen doktorunuzu arayın.
-
Bu risk genellikle kemoterapiden 7–12 gün sonra artar.
-
Kalabalık yerlerde bulunmak bakteriyel enfeksiyon için genelde riskli değildir; ancak grip ve soğuk algınlığı gibi viral hastalıklar bulaşabilir.
Pratik Bilgiler
-
Termometre bulundurun. Ölçüm öncesi 10 dakika bir şey yemeyin veya içmeyin.
-
Öksürük, boğaz ağrısı, idrar yaparken ağrı gibi durumlarda sağlık ekibinize başvurun.
-
Çiğ yiyeceklerden kaçının; ellerinizi sık yıkayın.
-
Rektal termometre, tampon, vajinal duş gibi uygulamalardan kaçının.
Grip Benzeri Belirtiler
Kemoterapiden yaklaşık 3 gün sonra kas ağrıları gibi grip benzeri belirtiler oluşabilir.
-
Tylenol (parasetamol) veya Advil (ibuprofen) gibi reçetesiz ağrı kesiciler kullanılabilir.
-
Şikayetleriniz şiddetliyse doktorunuza başvurun.
Bulantı ve Kusma
-
Her kemoterapi ilacı bulantı yapmaz.
-
Doktorunuz size uygun antiemetik ilaçları reçete edecektir.
-
Reçetelerinizi önceden alın ve yan etkileri mutlaka bildirin.
Bulantıyla Baş Etme Önerileri
-
Randevudan önce hafif bir yemek yiyin.
-
Nişastalı yiyecekleri tercih edin (pirinç, ekmek vb.).
-
Öğün atlamayın.
-
Sıvı tüketimini artırın (bitki çayı, su, meyve suyu).
-
Koku hassasiyetiniz varsa yemek hazırlığından uzak durun.
Yorgunluk
Kemoterapi sürecinde yorgunluk sık görülür ve tedavi süresi uzadıkça artabilir.
-
Aktivite ve dinlenme arasında denge kurmaya çalışın.
-
Günlük rutininizi olabildiğince sürdürebilmek, iyileşme sürecine katkı sağlar.
-
Destek merkezlerinde yorgunlukla baş etme atölyeleri düzenlenmektedir.
Saç Dökülmesi
Her kemoterapi ilacı saç dökülmesine neden olmaz.
-
Genellikle tedaviden 2–3 hafta sonra başlar.
-
Kaşlar, kirpikler ve vücut kılları da dökülebilir.
-
İsterseniz peruk, eşarp veya şapka kullanabilirsiniz.
-
Saçlar tedavi sonrasında genellikle 2–3 ay içinde yeniden çıkar.
İştah ve Tat Değişiklikleri
-
Tat alma duyusu ve koku hassasiyeti değişebilir.
-
Canınızın istediği besinleri tüketmeye çalışın.
-
Günlük 8–10 bardak sıvı alın.
-
Gerekirse diyetisyen desteği alın.
İshal ve Kabızlık
İshal
-
24 saat içinde 3–4 defadan fazla sulu dışkınız varsa doktorunuzu arayın.
-
İlaç kullanmadan önce doktor onayı alın.
Kabızlık
-
8–10 bardak sıvı tüketin.
-
Lifli gıdalar tüketin (erik, kepek vb.).
-
Hareket etmeye çalışın.
Ağız Yaraları
Kemoterapi ağız içinde yara ve yutma zorluğuna yol açabilir.
-
Yumuşak kıllı fırça ile günde 3 kez dişlerinizi fırçalayın.
-
Karbonat + tuz karışımıyla gargara yapın.
-
Alkol içermeyen ağız bakım ürünleri tercih edin.
Nöropati (Sinir Ucu Zedelenmesi)
Karıncalanma, uyuşma, yanma hissi, denge kaybı gibi belirtiler olabilir.
-
Rahat ayakkabı ve çorap giyin.
-
Ilık su banyoları yapın.
-
Masaj ile kan dolaşımını artırabilirsiniz.
-
Semptomlar başladığında vakit kaybetmeden doktorunuza başvurun.
Menopoz
Kadınlarda kemoterapi geçici ya da kalıcı menopoza neden olabilir.
-
Ateş basması, uyku bozuklukları ve ruh hali değişiklikleri yaşanabilir.
-
Bu belirtileri doktorunuzla paylaşarak destek alın.
Baş Etme Önerileri
-
Soya ürünleri veya E vitamini faydalı olabilir.
-
Gece terlemeleri için hafif pijamalar giyin.
-
Hormon tedavisi genellikle önerilmez (özellikle meme kanseri olan hastalarda).
Prof. Dr. Ulus Ali Şanlı
Tıbbi Onkoloji
Yayınlanma Tarihi: 26.06.2025