Karotis(Şahdamar) darlık tedavisi

Karotis(Şahdamar) darlık tedavisi

Karotis(şahdamar)darlığı, oksijen bakımından zengin kanı kalpten beyne taşıyan iki ana atardamar(arter) olan karotis arterlerinin daralmasıdır. Karotis arter hastalığı olarak da adlandırılan karotis darlığı, arter duvarında beyne kan akışını azaltan bir plak birikmesinden (ateroskleroz) kaynaklanır.

 

Tedavi, plak birikimini kontrol ederek veya çıkararak ve kan pıhtılarının beyne gitmesini önleyerek inme riskini azaltmayı amaçlamaktadır.

 

Karotis darlığını anlamak için baş ve boynun dolaşım sistemini anlamak gerekir. Karotis arteri göğüsteki aorttan, ortak karotis  arter olarak başlar ve boyundan başa doğru ilerler.

Ellerinizi boynunuzun her iki tarafına yerleştirdiğinizde nabzınızı karotis arterlerinizde hissedebilirsiniz.

Çene hizasında, dış ve iç karotid arterlere ayrılır. Dış karotid arterler yüze ve kafa derisine kan sağlarken, iç karotid arterler beyine kan geçişini sağlar.

Aterosklerotik plak (kolesterol ve kireçlenme sonucu) oluşumunun en yaygın yeri, ortak karotid arterinçatallanarak ikiye ayrıldığı yerdir.

 

Karotis arter darlığı(stenozu) nedir?

Karotis stenozu, ateroskleroz adı verilen bir süreçte karotis arterlerin giderek daralmasıdır. Normal sağlıklı arterler esnektir ve pürüzsüz iç duvarlara sahiptir. Yaşlandıkça, hipertansiyon ve kan damarı duvarındaki küçük yaralanmalar plak oluşumuna neden olur. Plak; yağ, kolesterol, kalsiyum ve diğer lifli malzemelerden oluşmuş bir maddedir. Zamanla, arterin iç duvarındaki plak birikintileri, arterin iç çapını daraltan büyük bir kütle oluşturabilir. Ateroskleroz ayrıca atardamarların sertleşmesine de neden olur.

 

 

Sebepleri nelerdir?

Ateroskleroz, karotis arter hastalığının ana nedenidir. Erken yaşlarda başlayabilir, ancak semptomlara neden olması genellikle daha uzun sürer. Bazı insanlarda otuzlu yaşlarında, bazıları ellili veya altmışlı yaşlarında hızla ilerleyen ateroskleroz geçirir.

Ateroskleroz; yüksek tansiyon, diyabet, sigara içme ve yüksek kolesterolün neden olduğu arterin iç duvarında hasar ile başlar. Özellikle "kötü" kolesterol (düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL)) risk faktörüdür. Diğer risk faktörleri ise obezite, koroner arter hastalığı, ailede karotis darlığı öyküsü olması ve ileri yaştır.

Daha az yaygın olarak, karotis anevrizması(baloncuklaşma) ve fibromüsküler displazi(damar kas tabakasının daraltıcı hastalığı) karotis darlığına neden olabilir.

Kalp hastalığı olan kişilerde karotis darlığı gelişme riski artar. Tipik olarak, karotis arterler koroner arterlerden birkaç yıl sonra hastalıklı hale gelir.

Kimler  etkilenir?

Yaşlı insanların karotis stenozundan etkilenme olasılığı daha yüksektir. 75 yaşından önce erkekler kadınlardan daha fazla risk altındadır. Yüksek kolesterolü olan, yüksek tansiyonu olan ve sigara içen bir kişinin ateroskleroz gelişme olasılığı bu risk faktörleri olmayan bir kişiye göre sekiz kat daha fazladır. Amerika Birleşik Devletleri'nde her yıl 500.000'den fazla yeni inme meydana gelmekte ve karotis darlığının bunların % 20 ila 30'una neden olduğu tahmin edilmektedir.

 

Teşhis nasıl yapılır?

Doktorunuz,  belirtileriniz, tıbbi sorunlarınız, mevcut ilaçlar ve aile öyküsü hakkında mümkün olduğunca çok şey öğrenecek ve fizik muayene yapacaktır. Doktorunuz, karotis arteri steteskopla dinleyerek “üfürüm” adı verilen darlığa bağlı kan akımındaki sesi tespit edebilir. Üfürüm, aterosklerozun neden olduğu çalkantılı kan akışının işareti olabilir.

Karotis darlığı, boynun Doppler ultrasonu, boynun BT anjiyogramı (BTA), manyetik rezonans anjiyografi (MRA) veya beyin anjiyografisi ile teşhis edilir.

Testler karotis arterlerin birinde veya her ikisinde azalmış kan akışı gösteriyorsa, doktorunuz karotis darlığı tanısı koyabilir.

Dikkat:   Karotis darlığı inme riskini artırmaktadır!!

Darlığı oluşturan;

• Plak birikintileri büyür ve arteri ciddi şekilde daraltır. Bunun sonucunda beyine kan akışı azalır. Süreç devam ederse plak sonunda arteri tamamen tıkayabilir.
• Plak birikintileri arter duvarını pürüzlendirebilir ve deforme ederek kan pıhtılarının oluşmasına ve beyne kan pıhtı atmasına neden olabilir.

Tedavinin asıl amacı inme riskini azaltmaktır. Tedavi seçenekleri arteriyel daralmanın şiddetine ve inme benzeri semptomlar yaşayıp yaşamadığınıza göre değişir.

 

Tedavi Seçenekleri

İlaçlar

Semptomları olmayan veya% 50'den düşük dereceli karotis darlığı olan kişiler genellikle ilaçlarla tedavi edilir. Ameliyat riskini artıracak tıbbi bir durumu olan kişilerin de ilaçla tedavi edilmesi muhtemeldir. İlaçlar şunları içerir:

• Antiplatelet ilaçlar (aspirin, tiklopidin, klopidogrel) kanı inceltir ve kanın daha kolay akmasını sağlayarak daralmış arterlerde pıhtılaşmayı önler.

• Kolesterol düşürücü statinler, aterosklerozda plak oluşumunu azaltmaya yardımcı olur. Statinler, düşük yağlı, düşük kolesterol diyetiyle birlikte alındığında, LDL "kötü" kolesterolünü ortalama% 25-30 azaltabilir.

• Antihipertansif ilaçlar (diüretikler, ACE inhibitörleri, anjiyotensin blokerleri, beta blokerler, kalsiyum kanal blokerleri vb.) Kan basıncını kontrol etmeye ve düzenlemeye yardımcı olur. Yüksek tansiyon önemli bir inme riski olduğundan, düzenli tansiyon taramaları önerilir.

 

Karotis endarterektomi( Cerrahi Tedavi)

Darlığa neden olan plağı çıkarmak için yapılan açık bir cerrahidir. Boyunda bir deri kesisi yapılır ve buradan karotid arter bulunur. Geçici klempler, kan akışını durdurmak için darlık alanının üstünde ve altında atardamar boyunca yerleştirilir. Bu süre zarfında boynun diğer tarafındaki karotis arteri beyne kan akışını sağlar. Tıkanmış karotis arter üzerinde bir kesi yapılır. Plak birikimi soyulur ve çıkarılır. Arter daha sonra küçük dikişlerle kapatılır ve beyne kan akışını sağlamak için klempler çıkarılır.

Belirtisi olmayan ve tıkanması % 70'in üzerinde olan hastalar için tedavi önerilir. Ortalamadarlığı % 50 ila 69 arasında olan semptomatik hastalarda, cerrahi tedavi inme riskini% 6.5 azalır. Yüksek dereceli tıkanıklığı (% 70'in üzerinde ) olan hastalarda inme riski% 80 azalır.

Cerrahi tedavi genellikle bir veya daha fazla küçük çaplı felç geçirmiş ve orta - yüksek dereceli karotis darlığı olan hastalar için önerilmektedir.

Ameliyatın amacı, plak oluşumunu azaltarak beyine daha fazla kan akışı sağlamak ve inmeyi önlemektir.

Karotis stentleme( Anjiyoda ameliyatsız tedavi)

Darlığa neden olan plağı stent ile damar duvarı arasına sıkıştırarak ve atardamar çapını genişleterek uygulanan minimal invaziv bir endovasküler prosedürdür. Ameliyatsız kapalı müdahale olarak adlandırılabilir.

Girişimsel Radyoloji Bölümünde, anjiyografi eşliğinde, girişimsel radyoloji uzmanları tarafından, anestezi uygulanarak yapılır.

Kasıktaki femoral artere(atardamar) esnek bir kateter yerleştirilir. Kateter ve kılavuz tel aracılığıyla tedavi edilmek istenen karotis artere ulaşılır. Darlık olan damar içinden geçilerek, darlık sonrası damar kesimine pıhtı kaçmasını önleyici filtre yerleştirilir.

Ardından darlık düzeyine balon ilerletilerek şişirilir ve açıklık sağlanır. Açıklığın kalıcı hale getirilmesi için de stent adı verilen çok gözenekli metal bir boru darlık olan damar kesimine yerleştirilir.

Son olarak flitre geri toplanarak çıkarılır. Kontrol anjiyo yapılması ardından da girişim sonlandırılır.

 

Korunma ve Önleme:

Risk faktörlerinize bağlı olarak, doktorunuz sizden sigarayı bırakmanızı, ağır alkol tüketimini sınırlandırmanızı, kan şekeri kontrolünü (diyabetiniz varsa) düzenlemenizi, kolesterolünüzü düzenli olarak kontrol ettirmenizi ve ilaçları reçete edildiği şekilde almanızı isteyebilir.

Karotis darlığının ilerleyici bir hastalık olduğunu hatırlamak önemlidir. Tedavi edilmezse, karotis darlığısemptomlu kişilerde yılda% 13 ve semptomsuz kişilerde yılda% 2.2 inme oluşturma oranına sahiptir. Bu nedenle doktorunuzun da size anlatacağı erken uyarı işaretlerini göz ardı etmeyiniz!

Son olarak;

Karotis darlığı cerrahisinden sonra, tekrar daralma iki yıldan az bir sürede ortaya çıkabilir ve genellikle semptom vermez. Yeniden ortaya çıkan bu darlıklarameliyatsız, balon ve stentleme ile anjiyoda tedavi edilebilir.

İki yıldan sonra, tekrar daralma daha sıklıkla aterosklerotik hastalığın ilerlemesi ile ilişkilidir. Sigara ve alkol kullanımının devam etmesi, düzensiz şeker ve kolesterol düzeyleri, ilaçların düzenli kullanılmaması da tekrar darlık oluşumunda etkilidir.

Doç. Dr. Volkan Çakır

Girişimsel Radyoloji