ERCP Nedir?

Endoskopik retrograd kolanjio pankreotografi kelimelerinin baş harfleri kullanarak kısaltılan, safra yolları ve pankreas hastalıklarının tanı ve tedavisinde kullanılan özel bir endoskopi yöntemidir. ERCP Gastroenteroloji hekimleri tarafından yapılır.

ERCP Nasıl Yapılır?

ERCP öncesinde damar yolu açılarak işlem sırasında hastanın ağrı duymaması için sedoanaljezi denilen bir anestezi yöntemi uygulanır. İşlem duodenoskop adı verilen ucunda ışıklı kamera sistemi olan özel bir endoskopi cihazı ile ağız yolundan girilerek gerçekleştirilir. Yemek borusu ve mide geçildikten sonra oniki parmak barsağında safra kanalının açıldığı papilla isimli yapı bulunur. Bu milimetrik delikten rehber tel adı verilen ince bir katater yardımı ile safra kanalına girilir. C kollu denilen ve X ışını kullanan skopi cihazı ile görüntüleme sağlanır. Görüntü alınması için safra yolu içine kontrast madde isimli özel bir sıvı verilmesi gerekir. Buraya kadar olan kısım işlemin tanısal bölümüdür. Daha sonra altta yatan hastalığa göre taş çıkartılması veya stent takılması gibi tedavi işlemleri uygulanır. Tedavi işlemleri öncesinde papillatomi denilen yöntem ile safra ve pankreas kanalının barsağa açıldığı kısım elektrik akımı ile kesilerek genişletilir. İşlem öncesi hastanın en az 8 saat aç olması ve kan sulandırıcı olarak adlandırılan ilaçların işlemden belli bir süre önce kesilmiş olması gerekir. ERCP ortalama 30-60 dakika sürer. İşlem başarı ile sonlandırılır ve herhangi bir yan etki olmaz ise hasta aynı gün gıda alabilir ve hastaneden taburcu edilebilir. İyileşme süresi altta yatan hastalığa, hastanın yaşına ve ek hastalıklarına ayrıca ERCP sırasında yapılan işlemlere göre değişmekle beraber ortalama 1 haftalık istirahat sonrası normal günlük aktiviteye dönülebilir.

ERCP Hangi Durumlarda Yapılır?

ERCP en sık safra yoluna düşen taşların çıkartılması için kullanılır. Ayrıca safra yollarının ve pankreasın iyi veya kötü huylu hastalıklarının tedavisinde yer alan bir yöntemdir. Safra akışının engellendiği durumlarda, doku örneklemesi ile hastalığın tanısının kesinleştirilmesi yanında safra yoluna takılan bir stent ile safra akışı sağlanabilir. Safra kesesi ameliyatları sonrası gelişen safra kaçaklarının tedavisinde ERCP kullanılabilir. Safra yolunu tıkayan taş bu bölgenin iltihaplanması yol açabilir. Akut kolanjit olarak tanımlanan bu tabloda taşın ERCP ile çıkartılması hayat kurtarıcı olabilir. Diğer taraftan ERCP kist hidatik gibi karaciğeri tutan ve safra yollarını tıkayan hastalıkların tedavisinde tamamlayıcı bir yöntem olarak kullanılabilir. Pankreas bezinin bazı hastalıklarında pankreas kanalında yer alan taşların ERCP ile çıkartılması veya bu kanala stent yerleştirilmesi hastalık yönetiminde önemli rol oynamaktadır.

ERCP işleminin riskleri veya yan etkileri nelerdir?

ERCP sırasında görülebilecek yan etkiler 2 grupta toplanabilir. Bunlardan ilki anestezi ile ilişkilidir. Nadir olmakla beraber uyutma işlemi için kullanılan ilaçlar kalp ve akciğer fonksiyonlarını olumsuz yönde etkileyebilir. Bu durum çoğunlukla uygun müdahaleler ile düzeltilse de bazen hastanın daha uzun süre yoğun bakım veya solunum cihazı desteğine ihtiyaç duymasına neden olabilir. Böyle durumlarda tedavi Anestezi uzmanı hekimlerce yapılır. Yan etkilere yol açabilen diğer durum ise yapılan işleme bağlıdır. Pankreatit denilen pankreas bezi iltihabı, barsak delinmesi ve kanama ERCP işlemine bağlı olumsuz sonuçlardır. Bu durumlar sıklıkla ilaç tedavileri veya endoskopik yöntemler ile düzeltilir ancak hastanın ameliyat olmasını gerektiren sonuçlar da olabilir. ERCP yapılmasını gerektiren hastalık, eşlik eden hastalıklar (kalp ve akciğer hastalıkları, ileri yaş vb), mide ve safra yolu yapısını değiştiren daha önce geçirilmiş ameliyatlar, kan sulandırıcı ilaç kullanımı gibi durumlar, bu olumsuzlukların veya yan etkilerin ortaya çıkmasında belirleyici faktörlerdir. ERCP yapan hekimin yeterli eğitimine ayrıca ERCP yapılacak ünitenin uygun teknik alt yapı ve donanımına rağmen tüm önleyici tedbirler alınsa dahi ERCP işlemi sonrası hasta kaybedilebilir (Bu olasılık uluslararası verilere göre 2-5/1000 arasında değişmektedir). Bu nedenle tüm riskler ve olasılıklar hasta ve yakınları ile konuşulmalı ve işlem onamı alınmalıdır.

ERCP işlemi her zaman başarılı olur mu? Alternatif yöntemler nelerdir?

ERCP işlemi her zaman başarılı olamaz. Bazı durumlarda ERCP işlemi tekrarlanabilir. Safra yolunun kanule edilememesi yani rehber telin safra yolu içinde ilerletilememesi, safra yoluna sıkıca oturmuş büyük bir taş olması, tümöral bir kitle nedeni ile barsakların veya safra yolunun tıkanması gibi durumlarda ERCP işlemi teknik olarak yapılamamaktadır. Bu koşullarda kimi zaman Radyoloji uzmanları tarafından yapılan girişimsel işlemler, kimi zaman ise Genel Cerrahi hekimleri tarafından yapılacak ameliyatlar alternatif çözümler olarak düşünülebilir.

ERCP özel durumları nelerdir?

Gebelerde ve süt veren annelerde ERCP yapılabilir ancak röntgen ışını kullanımı ile ilgili kısıtlamalara dikkat edilmesi gereklidir. ERCP yapılması için bir yaş sınırlaması yoktur. Çocuklar için de ERCP bir tedavi yöntemi olarak kullanılabilir ancak özel tasarlanmış cihaz ve malzemelere gerek duyulabilir. Ayrıca bu yaş grubunda işlemin Çocuk Gastroenteroloji uzmanları tarafından yapılması önerilmektedir. Organ nakli, kanser tedavileri veya diyalize girmek ERCP için engel teşkil etmemekle beraber bu durumlara yönelik özel önlem ve uygulamalar yapılması gereklidir.

Prof. Dr. Cem Çekiç

Gastroenteroloji