DİŞ HEKİMLİĞİNDE GÜNÜBİRLİK GENEL ANESTEZİ UYGULAMALARI

DİŞ HEKİMLİĞİNDE GÜNÜBİRLİK GENEL ANESTEZİ UYGULAMALARI

Diş hekiminin tedavi etmekle yükümlü olduğu hastalar arasında diş tedavilerinden korkarak strese giren, sistemik açıdan problemli her yaştaki insanlar ve mental yönden sıkıntılı hastalar yer almaktadır. Bu hastalara genel anestezi veya sedasyon altında, diş tedavileri kolayca uygulanabilmektedir. Özellikle diş ve dişeti hastalıklarının günübirlik cerrahi anestezi ile tedavisi son yıllarda çok tercih edilen yöntemlerin başında gelmektedir.

KİMLER GENEL ANESTEZİ ALTINDA İŞLEM GÖRMELİ?

Genel anestezi ile dental tedavi yapılacak hastalar için aşağıdaki sınıflandırma oluşturulmuştur.

•Mental, fiziksel veya psikolojik gelişimini tamamlayamadığı için kooperasyon kurulamayan hastalar, •Sıkça tekrarlanmasına rağmen lokal anestezinin başarılı olmadığı, cerrahi işlemin büyüklüğü ya da enfeksiyon varlığından dolayı ilgili bölgenin anestezi altına alınamayacağı hastalar,

•Lokal anestezik içeriğine karşı hipersensitivite ve alerji hikayesi olan hastalar,

•Dental işlemden aşırı korkan ve hiçbir şekilde bilinci yerindeyken işlem yapılamayacak hastalar (bu hastalarda bilinçli sedasyon işleminin uygulanması genel anesteziye göre daha uygun olabilir),

•Dental işlemi lokal anestezi altında tolere edemeyecek çocuk hastalar

PREOPERATİF DEĞERLENDİRME

Genel anestezi altında dental işlem planlanan hasta mutlaka bir anestezi uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. Hastanın preoperatif devrede anestezi uzmanı tarafından değerlendirilmesi, hastadan bilgi alınmasını ve buna göre anestezi planının yapılmasını içerir. Preoperatif tıbbi yaklaşımın en önemli gerekçesi, intraoperatif yaklaşımın planlanması ve morbiditenin azaltılmasıdır. Morbidite ve mortalite önceden var olan ciddi bir hastalığın varlığında artar. Bu yüzden preoperatif değerlendirmede hastanın öyküsü, fizik muayene bulguları ve laboratuvar sonuçları büyük önem taşır.

PREMEDİKASYON

Premedikasyon, hastanın preoperatif dönemde psikolojik olarak hazırlanması ve özel farmakolojik cevapları ortaya çıkaracak şekilde seçilmiş ilaç veya ilaçların uygulanmasıdır. Psikolojik premedikasyonun amacı operasyon öncesi doktorun hastası ile konuşup onun çekincelerini ve anksiyetesini azaltmaktır. Bu durum her hasta grubu için geçerli olmayabilir. Özellikle pediatrik ve mental retarde hastalar için çok zordur . Farmakolojik premedikasyon; diş hekimliğinde çok sık kullanılmamakla birlikte, inatçı ve diyaloga açık olmayan çocuklarda midazolamın meyve suyu ile karıştırılarak oral yolla (0.5-0.75 mg/kg) ya da intranazal olarak (0.2-0.3 mg/kg) verilmesini içermektedir. Ayrıca özel durumdaki hastalar (örn; mental retarde) oral yolla verilen midazolam (10-40 mg) ile ameliyathaneye daha rahat alınabilirler. Genel olarak premedikasyonun amaçları;

• Anksiyeteden kurtarma,

• Sedasyon,

• Analjezi,

• Amnezi,

• Antisiyalog etki,

• Gastrik sıvı pH'sının yükseltilmesi, volümünün azaltılması,

• Allerjik reaksiyonlara karşı profilaksi olarak sıralanabilir.

ANESTEZİ

Dental işlemlerde anestezi planlaması yapılırken, yapılacak işlemin ne olduğu ve süresi, hastanın sağlık durumu ve bunlara operasyon süresi 2 saatten kısa olmalıdır. Girişim sonrasında hastayı evde en az 24 saat takip edebilecek ve sorumluluk alabilecek bir erişkinin bulunması gereklidir. Hasta geceyi hastanede geçirmeyeceği için anestezik olarak kullanılan ilaçların;

• Kısa etkili,

• Düşük postoperatif yan etkili,

• Çabuk derlenmeye olanak tanıyan,

• Güvenli niteliklerde olması gerekmektedir.

Eğer dental işlem için (örn; süt dişi çekimi) sadece maske anestezisi yeterli olacak ve damar yolu açılmayacaksa sevofluran gibi yeni halojenli eter bileşikleri tercih edilebilir. Bu bileşiklerin düşük kan-gaz çözünürlüğünün olması, etkilerinin hızlı başlamasına ve sonlanmasına neden olur.

POSTOPERATİF KOMPLİKASYONLAR VE BAKIM

Postoperatif komplikasyonlar kişiye göre değişiklik göstermekle beraber yapılan işleme bağlı olarak da değişir. Yatan hastalar için önemsiz olan postoperatif komplikasyonlar günübirlik alınan bir hastanın evine gönderilmesine engel olabilir. Kusma ve/veya mide bulantısı genel anestezi sonrası hastalarda çok sık görülen bir komplikasyondur. Eğer kusma çok uzun sürerse hasta o geceyi hastanede geçirmek zorunda kalabilir. Genel anestezi altında yapılan dental işlemlerden sonra karşılaşılabilecek diğer bir komplikasyon da postoperatif ağrıdır. Genel anestezi ile kombine olarak verilen lokal anestezinin ve preemptif analjezi kullanımının postoperatif ağrıyı azaltıp hasta konforunu arttırdığı gözlenmiştir. Ayrıca yapılan bir çalışma ile genel anestezinin lokal anestezi ile desteklenmesinin, tek başına kullanılmasına göre işlem sonrası ağrıyı belirgin derecede azalttığı belirtilmiştir.

Eğer hastaya günübirlik bir operasyon planlanmışsa taburcu edilmeden önce şu kriterlere dikkat etmek gereklidir:

1. Tamamen uyanık ve oryante olmalıdır.

2. Bebekler ve mental durumu başlangıçta bozuk olan hastaların, ilk durumlarına dönmeleri beklenmelidir.

3. Vital bulgular stabil ve kabul edilebilir sınırlar içerisinde olmalıdır.

4. Antagonist ilaç (flumazenil, naloksan) verilen hastalarda yeniden sedasyon gelişmeyeceğinden emin olmak için yeterli süre (2 saate kadar) beklenmelidir.

5. Kantitatif sedasyon skorunun kullanılması hastanın taburcu edilebilmesine yardımcı olabilir.

6. Günübirlik hastalar taburcu edilirken, yanlarında sorumlu bir erişkin bulunmalıdır.

7. Hastaya girişim sonrası uygulanması gereken diyet, ilaç ve aktivite ile ilgili (varsa) yazılı bilgi verilmelidir.

8. Cerrahi girişimden makul bir süre sonra hasta oral gıda alabilmelidir.

9. Ağrı, bulantı ve kusma hasta evine gönderilene kadar kontrol altına alınabilmelidir.

10. Hasta evine gönderilirken mobilizasyonuna engel bir durumun olmaması gereklidir.

Birçok insan dental işlemleri rahatsız edici bulmakta ve bu nedenle son yıllarda sedasyon ve genel anestezi altında gerçekleştirilen işlem oranı artmaktadır. Fakat genel anestezi uygulaması bir takım risklere sahiptir ve bu risklerin anestezi alacak kişilere eksiksiz bir şekilde anlatılması gerekmektedir. Bu noktada da anestezi uzmanı ve diş hekimine büyük rol düşmektedir. Genel anestezi altında dental işlem yapılacak hastalar isteğe bağlı değil, gerçekten ihtiyacı olan kişiler olmalıdır. Ayrıca anestezi işleminin, tıbbi donanıma sahip bilgili uzman kişiler tarafından ve yeterli alt yapıya sahip ameliyathane şartlarında uygulanması gerekmektedir.

DT .Sibel SEVEN

Ağız ve Diş Sağlığı