Tedavi Öncesi Son Durak: PET/BT Moleküler ve Metabolik İleri Görüntüleme Yöntemi

Tedavi Öncesi Son Durak: PET/BT Moleküler ve Metabolik İleri Görüntüleme Yöntemi

PROF. DR. SUNA KIRAÇ

Bilgisayar ve tıp teknolojilerinde son yıllarda yaşanan hızlı gelişim, başta kanser olmak üzere tüm hastalıklarda erken ve doğru tanı konmasını sağlıyor. Böylece ölümcül olabilecek birçok hastalık zamanında ve uygun tedavi yöntemleri ile aşılabiliyor.

Tabii ki tıp alanındaki bu hızlı ve ihtişamlı gelişmeler beraberinde birçok terim ve onların kısaltmalarını hayatımıza soktu. Son günlerin en popüler kısaltması PET/MR ve PET/BT olarak görünüyor. Yani, pozitron emisyon tomografi / bilgisayarlı tomografi (PET/BT) ve pozitron emisyon tomografi / manyetik rezonans (PET/ MR).

Peki nedir bu PET/BT ve PET/MR?

PET/BT ve PET/MR tıp alanında bir devrim niteliğinde özellikleri ile hastanelerde hızla yayılıyor. Kısaca ileri görüntüleme tekniği olan PET/BT ve PET/MR aletlerinde, PET görüntüleri ile doku ve organların metabolizmalarındaki değişiklikler değerlendiriliyor. PET ile aynı seansta alınan BT veya MR görüntüleri ile de var olan lezyonların vücutta yerleşim yeri, şekli, boyutu gibi bilgiler eş zamanlı elde edilebiliyor. Böylece, hastalıkların tanı ve tedavi süreçlerini minimum süreye indiriyor.

Hastalara daha kısa sürede daha iyi hizmet vermek için Özel Tınaztepe Galen Hastanesi’nde ileri düzey donanımlı PET/BT sistemi kurularak Kasım 2019 tarihi itibarı ile hizmet verilmeye başlandı.

PET /BT yöntemi nedir? Uygulama Alanları nelerdir?

Medyada hemen her gün sıklıkla yer alan pozitron emisyon tomografi (PET) görüntüleme ile hastaya uygulanan radyasyon içeren ilaçtan (örnek: F-18 FDG) yayılan ışınlar toplanarak görüntü elde ediliyor. Böylece vücuttaki organ ve dokuların çalışması hakkında bilgi elde ediliyor. Normal çalışmayan işlevi bozulmuş hücreleri içeren organlar değerlendiriliyor. Nükleer tıp gelişmiş tanısal görüntüleme yöntemlerinden biri olan PET/BT görüntüleme, diğer testlerle tanısı konamayan kanser odağının ve vücutta hastalığın yaygınlığının (evreleme) saptanması, tedavi sırasında yanıt değerlendirme ve tedaviden sonra hastalığın takibini sağlıyor. Bunun yanı sıra PET/BT, kanserler dışında kalp ve beyin hastalıklarının tanısında da kullanılıyor.

Kanser Dışı Hastalıklarda PET/BT kullanımı

PET/BT görüntüleme sıklıkla kanser hastalarına ve bunun dışında sara (epilepsi), bunama (demans) gibi beyin hastalarına, bazı kalp hastalıklarına uygulanıyor. Özellikle, kalbe bypas ameliyatı uygulanması düşünülen hastaların kalp kasının canlı olup olmadığını gösteriyor; ameliyattan faydalanıp faydalanmayacağı hakkında hekime bilgi veriyor. İlaç tedavisine yanıt vermeyen ve cerrahi tedavi uygulanacak sara hastalarına PET/BT görüntüleme yapıldığında, nöbete neden olan odak veya odaklar saptanabiliyor. Günümüzde yaşam süresi uzadıkça görülme sıklığı artan bunama (demans) durumlarının ayırıcı tanısında PET/BT ve PET/MR beyin çalışmaları faydalı bilgiler sunuyor. Beyinde farklı bölgelerin etkilendiği Parkinson ve Alzheimer hastalığında erken ve doğru tanı konmasını sağlayarak etkili tedavi uygulanmasında hekime yardımcı oluyor. Erken tanı ve uygun tedavi ile hastalığın ilerlemesi önleniyor ve kişinin yaşam kalitesi korunuyor.

PET/BT Görüntüleme Her Hastaya Uygulanabilir mi?

PET/BT görüntüleme her hastaya uygulanabilse de hastalıkların tanısında ilk test olarak uygulanamıyor. Çünkü, ultrason ve tümör belirteçleri gibi hastalık tarama testi değil tanı testi. Diğer kan testleri veya görüntüleme yöntemleri ile tanıya ulaşılamayan olgularda tedaviden önce girişimsel olmayan son görüntüleme yöntemi olarak uygulanıyor. Çocuklarda da radyasyon maruziyeti düşük olduğu için güvenle uygulanıyor. Çocuk hastalarda, PET/BT görüntüleme çocuğun vücut ağırlığı ve kilosuna göre radyoaktif ilaç dozu ve bilgisayarlı tomografi çekiminde radyasyon dozları azaltılarak yapılıyor.

Sonuçta, PET/BT görüntüleme hem erişkin hem çocuk hastalarda son derece güvenilir. F-18 ile işaretlenen şeker (glukoz) en sık kullanılan radyoaktif madde olup damar yolu ile uygulanır. Radyoaktif şeker uygulanmasına bağlı olarak erken ve geç dönemde alerji, kısırlık, kanser gelişimi gibi yan etki oluşmaz. Görüntü eldesi için radyasyonlu ilaç uygulanması ve eş zamanlı BT görüntüleme yapılması, hastada düşük düzeyde radyasyon maruziyetine yol açar. Ancak, maruz kalınan radyasyon düzeyi, hastalık tanı ve tedavisine sağladığı katkılar yanında göz ardı edilecek seviyededir. Böbrekler aracılığı ile hızla vücuttan atılan radyoaktif ilaç uygulandıktan 24 saat sonra vücutta radyasyon kalmaz. Genel radyasyondan korunma önlemi olarak, PET/BT görüntüleme yapılan hastanın en az 10 saat hamile ve gelişme dönemindeki çocuklarla yakın temas etmemesi önerilir. Erişkin hasta yakınları açısından ciddi bir kısıtlama yoktur.